آشنایی با آثار باستانی شهر غزه (گزارش ویژه)

تهران/ غزه- خبرگزاری قدس ( قدسنا)

مناطق باستانی و گردشگری شهر غزه آنگونه که استحقاقش بوده  دست کم در یک قرن گذشته مورد توجه قرار نگرفته است. آثار باستانی این شهر تاریخی همواره بدون کاوش و بدون حمایت باقی ماند. بویژه در دوره 38 ساله اشغال این منطقه (1967 تا 2005 ) توسط رژیم اشغالگر قدس متاسفانه بیشترین خیانت به تاریخ غزه شد به گونه یی که باستان شناسان منطقه یی از این دوره به عنوان "فاجعه باستانی غزه " نام بردند زیرا اسراییل براساس طرح های هدفمند  اقدام به نابودی آثار باستانی این شهر قدیمی کرد.

مهمترین آثار باستانی نوار غزه

صنعت گردشگری غزه به شکلی اساسی  تکیه بر دریایی دارد که سواحل ان به سواحل "شن های طلایی براق" معروف است. نظر بر اهمیت وجود چنین موهبتی نهادهای فلسطینی متخصص اقدام به انجام یک سری عملیاتها برای حمایت از آب دریا و سواحل غزه برای جلوگیری از آلودگی زیست محیطی و همچنین جذب گردشگر کرده اند. براین اساس شهرداری غزه در همکاری با وزارت گردشگری فلسطین طرح هایی از جمله ایجاد گروه نجات غریق، راهنمایان، نظافت گران، کارخانه آب شیرین کنی ، محلی برای استحمام و سرویس های بهداشتی به مرحله اجرا گذاشته اند.همچنین ایجاد پروژه های گردشگری چون هتل ، رستوران، قهوه خانه های سنتی از جمله مواردی است که به نسبت وضعیت اقتصادی مختلف گردشگران در سواحل نوار غزه احداث شده است.

به گزارش خبرگزاری قدس (قدسنا) شهر غزه همچنین به دارا بودن آب و هوایی معتدل در تابستان و زمستان مشهور است. که این موضوع عنصری اساسی در جذب گردشگر به این شهر محسوب می گردد. وجود آثار باستانی در کنار جاذبه های گردشگری در شهر غزه موقعیتی بی بدیل برای فلسطینی های این منطقه جهت درآمدزایی ایجاد کرده است که البته همه این این فرصتها به واسطه محاصره همه جانبه این منطقه توسط رژیم صهیونیستی فعلا در حد یک رویا باقی مانده است.  

به گزارش قدسنا شهر غزه و حومه آن به خودی خود یک موزه تاریخی  و تابلویی از میراث گرانبهای تاریخی در طول دوران گذشته است. غزه از مهمترین شهرهای جهان است که از بیشترین میراث تاریخی و اثار باستانی برخوردار می باشد. علاوه براین ، شهر غزه از بزرگترین شهرهای جهان است که بیشترین اخبار حول آن در جهان منتشر شده است.  میانگین بارش در این شهر سالانه به 350 تا 400 میلی متر باران می رسد.

مهمترین آثار باستانی شهر غزه

مسجد هاشم:

این مسجد در منطقه الدرج در بخش قدیمی شهر غزه واقع است. و یکی از زیبا ترین، بزرگترین و تاریخی ترین  مساجد این منطقه به حساب می اید. این مسجد شامل یک صحن روباز است که توسط چهار سایبان احاطه شده که بزرگترین آن سایبان قبله در اتاقی است که به سمت سایبان غربی در نزدیکی ضریح هاشم بن عبد مناف جد رسول گرامی اسلام (ص) باز می شود. جد پیامبر در اثنای سفر تجاری تابستانی اش به غزه در این شهر رحلت کرد.

بعد هم در دوره مملوکیان این مسجد ساخته شد. سلطان عبدالحمید در سال 1850 میلادی مجددا آن را بازسازی کرد. وی پس از بازسازی این مسجد نام شهر غزه را به دلیل وجود مقدس پیکر جد رسول الله " غزه هاشم" نامگذاری کرد.

مسجد جامع العمری:

این مسجد هم در منطقه الدرج واقع است و این مسجد جامع به واسطه ماذنه هاش مشهور است  و یکی از مهمترین و تاریخی ترین مسجد غزه به شمار می رود. بخشی از این مسجد به قرن 12 میلادی برمی گردد. کل بنا در قرن هفت میلادی ساخته شده است و پس از آن در دوره مملوکیان و عثمانی ها اجزای جدیدی  به ان اضافه شده است.

بازار قیساریه یا بازار طلای غزه:

این بازار نیز در منطقه الدرج و چسبیده به دیوار جنوبی مسجد جامع العمری واقع است. ساخت این بازار به دوره مملوکیان برمی گردد و شامل یک خیابان سرپوشیده متشکب از گنبدهای کوچک و بزرگ است. در کنار این خیابان مغازه های کوچکی است که با گنبدهای متقاطعی پوشیده شده که به ان بازار قیساریه و یا به خاطر وجود مغازه های طلافروشی بازار طلا نامگذاری شده است.

در کنار این خیابان مغازه های کوچکی است که با گنبدهای متقاطعی پوشیده شده که به ان بازار قیساریه و یا به خاطر وجود مغازه های طلافروشی بازار طلا نامگذاری شده است.

کاخ پاشا:

این کاخ هم در منطقه الدرج واقع است و دارای دو طبقه می باشد. این کاخ به دوره مملوکیان برمی گردد. کاخ پاشا مقر حاکم غزه در عصر مملوکیان و عثمانی بوده است. کاخ یاد شده را به خانواده رضوان انتساب داده اند که در آغاز دوران امپراطوری عثمانی مالک آن بودند. وزارت گردشگری دولت فلسطین نیز اخیرا اقدام به بازسازی این کاخ و جدا سازی ان از دبیرستان دخترانه الزهراء کرده اند که در سالهای اخیر برخی از اتاقهای قصر برای استفاده اداری این مدرسه بهره برداری می شد.

چشمه سلطان عبدالحمید (چشمه الرفاعیه)

این چشمه در منطقه الدرج در بخش قدیمی غزه واقع است و در دوران عثمانی در قرن 16 میلادی توسط بهرام بیک بن مصطفی پاشا ساخته شده است. پس از ان توسط رفعت بیک بازسازی شد و از ان زمان به چشمه الرفاعیه مشهور گشت. همچنین در دوران سلطان عبدالحمید دوم دوباره بازسازی شد و به چشمه سلطان عبدالحمید تغییر نام داد.

این چشمه عبارت است از یک ورودی آب که قبل از آن یک طاق گنبدی شکل وجود دارد که دو جوی آب کوچکتر در کنارش قرار گرفته است. در ورودی یاد شده دستگاههای مکش اب قرار گرفت هاست که از قنات اصلی چشمه اب را مکیده و برای استفاده عموم مردم در محل ورودی در اختیار همگان قرار می گیرد.

بنای الاحمدیه

در منطقه الدرج واقع است. طرفداران احمد البدوی در قرن 14 میلادی آن را ساخته اند. این بنای دارای یک اتاق شش طاقی است. دارای یک محراب به غایت زیباست. گنبدی داری که بر روی استوانه یی بنا شده است.

 دارای یک محراب به غایت زیباست. گنبدی دارد که بر روی استوانه یی بنا شده است.

حمام السمره

این بنای تاریخی در منطقه الزیتون شهر غزه واقع است. یکی از زیبا ترین و دلپذیرترین و تنها حمام باقی مانده از  دوران عثمانی درغزه به شمار می آید. به شکل اعجاب انگیزی طراحی شده به گونه یی که شخص ابتدا به درون اتاق داغ حمام پس از آن به اتاق نیم گرم و سپس به اتاق سرد هدایت می شود.

درب اصلی ورودی به حمام السمرة

این حمام دارای سقفی است متشکل از یک گنبد که دارای پنجره های گرد پوشیده از شیشه های رنگی است. وقتی نور خورشید به این شیشه ها می تابد آنگاه نوری دلپذیر تمام اتاقهای حمام را پوشش می دهد. کف این حمام نیز پوشیده از شنگهای تراشیده شده رنگی به شکل مربع و مثلث است. این حمام اخیرا بازسازی شده و زیبایی ان دوچندان شده است.

مسجد جامع شیخ زکریا:

در منطقه الدرج واقع است. در قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است. در حال حاضر به جز دو ماذنه زیبای ان چیزی از این مسجد باقی نمانده است. در این مسجد شخصی به نام شیخ زکریا التدمری از مفتی های سوریه مدفون است که در ماه صفر سال 749 هجری قمری وفات یافت و بعدها این مسجد را شیخ زکریا نام نهادند.

مسجد جامع کاتب الولایه:

این مسجد در منطقه الزیتون غزه واقع است. بنای آن برمی گردد به دوران مملوکیان در قرن 13 میلادی (هفتم هجری) . اضافه های بخش غربی این مسجد به دوران عثمانی و سلطنت احمد بک کاتب الولایه برمی گردد.

ماذنه های مسجد کاتب الولایة

بنابراین نام این مسجد را کاتب الولایه نهادند. آنچه این مسجد را از دیگر مساجد غزه متمایز می کند وجود ماذنه های آن در کنار ناقوس کلیسای " روم ارتدوکس" است. بسیاری جهانگردان پس از دیدار از این مسجد وجود این دو ویژگی در کنار هم را دلیلی بر همزیستی میان مسلمانان و مسحیان در غزه می دانند.

کلیسای روم ارتدوکس

این کلیسا هم در منطقه الزیتون غزه قرار دارد. ساخت بنای آن به اوایل قرن پنجم میلادی برمی گردد. ابنیه کنونی این کلیسا البته به قرن 12 میلادی برمی گردد. ویژگی بارز این کلیسا وجود دیواری عظیم است که توسط دو ستون بزرگ با سنگهای گرانیتی پشتیبانی می شود.

در قرن 18 میلادی نیز بازسازی شده است. در زاویه شمال شرقی این کلیسا آرامگاه قدیس برفریوس وجود دارد که در سال 420 میلادی وفات یافته است.

مسجد جامع علی بن مروان:

در منطقه التفاح و خارج از دایره بخش قدیمی شرق شهر غزه قرار گرفته است. از مسجد جامع های مشهور این شهر محسوب می گردد که متعلق به دوران مملوکیان است. این مسجد شامل ضریح شیخ علی بن مروان است که در زیر گنبد مسجد قرار گرفته است. در مجاورت مسجد مقبره یی که به همبن نام نامگذاری شده است و شامل قبرهایی است که به لحاظ تاریخی سند معتبر تاریخی به حساب می اید.

 مسجد جامع دادگاه البردبکیه (مدرسه امیر بردبک الدوادار)

این مسجد در منطقه الشجاعیه غزه واقع است. به خاطر دارا بودن دو ماذنه زیبا و چشم نواز مشهور است. معماری این مسجد و ماذنه هایش به معماری زیبای دوران مملوکیان برمی گردد.

درنیمه های قرن 14 میلادی (هشتم هجری) ساخته شده است. بعدها به عنوان مدرسه تحت نام مدرسه الشجاعیه استفاده شد. سپس به عنوان مقر دادگاه شرعی از آن استفاده گردید و برهمین اساس نیز به زبان محلی  به آن مسجد دادگاه اطلاق می شود.

مسجد جامع ابن عثمان

در منطقه الشجاعیه خیابان بازار واقع شده است. این مسجد یکی از بزرگترین مساجد باستانی و نمونه یی بارز از معماری دوره مملوکیان به شمار می رود.

در مراحل متعددی ساخته شده است. در دروان مملوکیان توسط احمد بن عثمان که متولد شهر نابلس بود و سپس به غزه مهاجرت کرد ساخته شد. مردم وی را به عنوان یک شخص با کرامات بالا می شناختند.   

مسجد ظفر دمری

این مسجد هم در منطقه الشجاعیه منطقه ترکمان واقع است. مسجد را شهاب الدین احمد ازفیر بن الظفر دمری در سال 762 هجری قمری (1360 میلادی ) ساخت که در زبان محلی مشهور بود به القزمری. ورودی این مسجد یکی از زیباترین ورودیهای مساجد دنیا محسوب می شود که دارای طاق های فراوانی است .متشکل از نوشته های طلایی و رنگها و کاشی های هندسی مختلف است.

تل المنطار

در شرق منطقه الشجاعیه واقع شده است. این تپه از سمت جنوب شرقی مشرف بر شهر غزه است. در این منطقه باستانی آثار باستانی و اماکن معماری قدیمی به وفور یافت می شود.

بر روی این تپه آرامگاه شیخ علی المنطار قرار دارد. اسم منار احتمالا مشتق شده است از عملیات النطره که طی ان مبارزان شهر با کمین در این منطقه مترصد مقابله با مهاجمان بوده اند. بر روی این تپه و در کنار آثار باستانی هم اینک ساختمان رادیو و تلویزون شهر غزه ساخته شده است.

نقش سنگهای دیواری :

در نزدیکی بندر غزه واقع است. در سال 1966 کشف شد. این اثر باستانی مزین به نقاشی ها و سنگ فرشهای مربوط به حیوانات و پرندگان و همچنین دست نوشته های قدیمی است. تاریخ این نقاشی ها به اوایل قرن ششم میلادی برمی گردد. نوشته های آن به زبان یونانی قدیم است و یکی از این نوشته به قرار زیر می باشد: ما بازرگانان چوپ میناموس و ایزوس از فرزندان ایزیس هستیم و این کاشیکاریها  را به عنوان قربانی به قدیس برترتقدیم کردیم  در ماه 509 میلادی.

الابلاخیه

اثر باستانی الابلاخیه در شمال غرب شهر غزه به سمت منطقه شمالی واقع است. در این منطقه بندر غزه در دوران یونانیان  و روم باستان و همچنین شهر گلها و آرامگاه بیزانس قرار داشت. یکی از آرامگاهها مزین به نقش و نگارهای طلایی و صلیبی در داخل اکلیل است که در کنارش دو درخت سرو قرا رگفته است. 

تپه العجول

این تپه در جنوب شهر غزه در کرانه شمالی وادی این شهر قرار دارد. از مهمترین آثار باستانی شهر غزه به شمار می رود. گفته می شود در این منطقه قبلا  شهرکنعانی  بیت جلایم واقع بود. گفته می شود که بخش قدیمی شهر غزه در سال 2000 قبل از میلاد بر روی این تپه قرار داشت . از مهمترین کشفیات این اثر باستانی دیواری به عرض 5/2 و ارتفاع 50 قدمی است. در این منطقه باستانی همچنین قبرهایی کشف شده است که اسب ها در کنار صاحبانشان دفن شده اند. برای کشف این منطقه 500 قدم حفاری شده است.. پنج کاخ بزرگ در این اکتشافات کشف شده که برخی از آنها بر روی دیگری ساخته شده است. قدمت این کاخ ها به 3000 سال قبل از میلاد برمی گردد. حمامی نیز در این اثر کشف شده است.

تمام/ش/26