گستره جهانی انقلاب اسلامی ایران
مهدی عزیزی : کربن برینتون در کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب پس از بررسی و مقایسه تحو لات مهم انقلاب های فرانسه، روسیه، امریکا و انگلستان، این نظریه را تبیین می نماید که انقلابها برغم تفاوت‌های بنیادی از مشابهت‌های انکارناپذیری برخوردار هستند که گویای ویژگی های مشترک اینگونه از تحولهای اجتماعی است. اگر چه برخی تلاش کرده اند تا با استناد به این کالبدشکافی تحلیل هایی متفاوت درباره انقلاب اسلامی ایران ارائه دهند اما باید گفت که انقلاب اسلامی ایران از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است که نمی توان آنرا با دیگر انقلاب های جهان که برینتون آنرا تنها یک تحول اجتماعی دانسته است مقایسه کرد.
اما آنچه انقلاب مردم ایران را از انقلاب های دیگر متفاوت می کند ، جنبه های ارزشی و ایدئولوژیک آنست.
اول ) این انقلاب در محدوده مرزها خلاصه نشد و به عبارتی منافع داخلی و حزیی تنها عنصر اساسی در تشکیل فرایند آن نبود. انقلاب اسلامی ایران از همان ابتدای پیدایش ، مفاهیم و مصداق های جهانی را در اولویت قرار داد .
تحولات دوران آغازین انقلاب و نگاهی به گستره چالشهای و تهدیدات فراروی آن نشان داد که این انقلاب تنها به مرز ایران محدود نشده است و همین فرایند سبب گردید تا انقلاب اسلامی ایران هزینه هایی را بپردازد. چراکه کشورهای بزرگ به خوبی میزان تاثیرگذاری این تحول ایدئولوژیک را درک کرده بودند و دیگر ناامیدی از منابع نفتی ایران نبود که آنها را نگران می کرد. آنها نگران پیامدهای استراتژیک و سیاسی این انقلاب در منطقه و جهان بودند. قدرتهای بزرگ روزی را پیش بینی می کردند که جنبش های آزادی بخش
با تاثیرپذیری از انقلاب ایران و آموزه های ارزشی این انقلاب بیدار و زنده شوند.
"جان اسپوزیتو " یک استاد دانشگاه "جرج تاون " آمریکا درباره انقلاب اسلامی و پیامدهای منطقه ای و جهانی آن گفته است : انقلاب ایران پدیدآورنده حرکتی نو در جهان اسلام بود ، ازاین نگاه که دولت های اسلامی می‌توانند مستقل تر از پیش و بدون نیاز به غرب به بقای خود ادامه دهند.
دکتر آنتونی مک روی Anthony McRoy استاد دانشگاه لندن و نویسنده ای که به تازگی کتابی با نام از رشدی تا حادثه هفتم ژوئیه (From Rushdie to 7/7) را منتشر کرده است، نیز گفته است : انقلاب اسلامی ایران به علل مختلفی حادثه سیاسی بسیار مهمی در تاریخ جهان مدرن به شمار می‌رود.
یکی از این علل این است که این انقلاب موج تعجب همگان در غرب شد زیرا هیچکس وقوع انقلاب سیاسی ای را که بر مبنای مذهب شکل بگیرد ، تصور نمی کرد و پیش بینی نمی کرد.
در آن زمان همه اینگونه تصور می‌کردند که انقلابی کمونیستی و یا انقلابی ضد کمونیستی در سطح جهان به وقوع خواهد پیوست و به همین علت هیچکس فکر نمی کرد که یک انقلابی تحت عنوان مذهب و یا از سوی متفکران مذهبی صورت گیرد .
انقلاب اسلامی ایران موجب افزایش آگاهی و فعالیت سیاسی احزاب اسلامی شد و از زمان شکل‌گیری‌اش در سال 1979 تاثیر زیادی را در این زمینه برجای گذاشت و این تاثیر همچنان ادامه دارد.
حقیقت اینست که پیدایش انقلاب اسلامی آخرین سوسو ی مقاومت را که به فراموشی سپرده شده بود برافروخته کرد و در برابر ملتهای منطقه و جهان روزنه ای را گشود و آنان را در برابر افقی جدید از آینده ای موفق و بدون بردگی قرار داد .
از سویی دیگر پیشرفت های علمی و تکنولوژی و موفقیت های ایران در عرصه سیاست بین الملل و منطقه سبب گرید تا جنبش های آزادیخواه به این احساس خودباوری برسند که می توان هم دست به انقلاب زد و هم آنرا با اقتدار ادامه داد و لزومی ندارد که تحلیل های غربی چون برینتون را به همه انقلاب ها تعمیم داد .بر اساس نظریه برینتون انقلابها در سیر تحولات خود سه مرحله را پشت سر خواهند گذاشت: در مرحله اول پس از سرنگونی رژیم حاکم، نیروهای میانه رو بر مسند قدرت تکیه زده و حاکمیت را در دست می گیرند. در مرحله دوم پس از گذشت مدت کوتاهی از حکومت میانه روها به دلیل برآورده نکردن توقعات انقلابی مردم این نیروها از مسند قدرت کنار زده شده و جای خود را به نیروهای رادیکال می دهند. مرحله سوم که مرحله ترمیدور یا دوران نقاهت پس از انقلاب نامیده می شود دوران بازگشت به ارزش های رژیم پیشین و حذف رادیکال ها از عرصه قدرت است .!!
دوم ) ایران به عنوان خاستگاه جنبش های آزادیخواه مردمی و مقاومت در برابر زور تبدیل شد که از نظر روحی امیدواری زیادی به مردم منطقه بخشید.
انقلاب اسلامی ایران هنگامی به پیروزی رسید که فضای بین‌المللی متاثر از رقابت دو قطب قدرت آن روز یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی بود.انقلاب اسلامی نه تنها از این فضا متاثر نشد بلکه به عنوان یک انقلاب ایدئولوژیک شعار نه شرقی و نه غربی را مطرح کرد و اینکه ملتهای جهان برای پیروزی دربرابر قدرتهای ظالم لزوما نباید سیاستهای یکی از این دو قدرت را انتخاب کنند. بویژه اینکه در آن زمان جنبش های مردمی تحت تاثیر این فضا قرار گرفته بودند و این در حالی بود که دو حرکت امپریالیسمی و کمونیسم در کمین جنبش های مردمی و آزادیخواه بودند . از سویی دیگر بسیاری از جنبش های آزادیخواه الگویی برای ادامه مبارزه نداشتند.
و بهترین سند گفته مقام معظم رهبری است که فرمودند :" هدف از مبارزاتی که ملت مسلمان ایران به رهبری امام بزرگوار و با همت و اراده ی نیرومند آن شخصیت عظیم انجام داد تشکیل حیات طیبه اسلامی برای سعادت و کمال انسان‌ها بوده است و دشمنان بشریت و طواغیت نیز همواره بر دور ساختن بشر ازاین حیات طیبه اهتمام داشته اند. ما در پایگاه اسلام تلاش داریم تا راه نجات ملت‌هائی را که در زیر سایه سنگین و خبیث حاکمیت استکبار بر عالم رنج می‌برند و روز به روز به بدبختی نزدیکتر می شوند،نشان دهیم.
"ایشان هم چنین در ۱۸بهمن ۱۳۷۱در دیدار میهمانان خارجی فرمودند:پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، امیدی در دل ملتها و مبارزان مسلمان در همه جای عالم پدید آورد. دلهای مرده را زنده کرد و هرچه علیه اسلام و بلکه علیه مطلق دین، تبلیغ، فعالیت و تلاش شده بود، آنها را از ذهن و عمل ملتهای مبارز در سراسر دنیا زدود و از بین برد. لذاست که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ، در اطراف عالم نهضتهای انقلابی پدید آمد، یا اگر هم قبلا بود، اوج گرفت و شتاب پیدا کرد. "
چهارم ) جنبش های آزادیخواه مصر ، فلسطین و لبنان بشدت از انقلاب اسلامی ایران تاثیر گرفتند و شدت این تاثیر گذاری را می توان در موضع گیری های مقامهای آمریکایی دید که همواره تهران به دخالت متهم می کنند.
وجود ایران به این گروههای امید دوباره ای بخشید و منطقه را با متغیرات گسترده و غیرقابل پیش بینی مواجه کرد :
1- انتفاضه فلسطین : انتفاضه ملت فلسطین تحت تاثیر انقلاب ایران به موفقیت های گسترده ای دست یافت و با الگو گرفتن از حرکت مردمی ایران توانست خود را به عنوان یک توازن در منطقه مطرح کند. فلسطین و حمایت از مبارزات مردم آن همواره یکی از نقاط محوری مبارزات مردم ایران در جریان انقلاب اسلامی ایران بود. امام خمینی همواره به مساله فلسطین و ضرورت آزادی قدس شریف و نابودی اسرائیل تاکید می‌کردند. و اعلام روز قدس نیز به همین خاطر بود. البته مقام های رژیم صهیونیستی اسرائیل از همان ابتدا بر اهمیت انقلاب اسلامی پی بردند به طوری که در اولین واکنش، "موشه دایان " وزیر جنگ وقت رژیم صهیونیستی اعلام کرد که انقلاب اسلامی ایران، زلزله ای است که منطقه خاورمیانه را سخت تکان داد و اسرائیل را با خطری جدی روبرو ساخت.
3- خطرصهیونیسم : از دیدگاه سیاسی امام خمینی (ره)، اگر تأسیس حکومت اسلامی، اولویت اول برای ایشان در ایران بود، در خارج از مرزهای کشور، آزادی بیت‌المقدس و سرزمین فلسطین، مهم‌ترین دغدغة فکری و عمل سیاسی ایشان را تشکیل می‌داد.
اوج صهیونیزم‌ستیزی امام و حمایتشان از مردم فلسطین در تعیین روز قدس با عنوان روز جهانی مبارزه با مستکبرین، ظالمین و صهیونیسم بود. امام در حرکتی ابتکاری و سمبولیک آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را روز قدس نامیدند . امام صهیونیزم را مولد و ساخته استعمار و استکباری می‌داند که تحت حمایت مستمر در آمریکا قرار دارد. ایشان با اشاره به پیوند صهیونیست‌ها با بزرگ‌ترین سرمایه‌ها و سرمایه‌داران غرب به ویژه آمریکا، خاستگاه و علت پیدایش اسرائیل این چنین بیان می‌کنند:
“ اسرائیل با تبانی و هم‌فکری دولت‌های استعماری غرب و شرق زاییده شد و برای سرکوب و استعمار ملل اسلامی به وجود آمد و امروز از طرف همه استعمارگران حمایت و پشتیبانی می‌شود. انگلیس و آمریکا با تقویت نظامی و سیاسی و با گذاشتن اسلحه‌های مرگبار در اختیار اسرائیل آن را به تجاوزات پی‌درپی علیه اعراب و مسلمین برمی‌انگیزانندا. ز دیگر ویژگی‌های صهیونیزم که در آثار و سخنرانی‌های امام تأکید زیادی بر آن شده، ایدئولوژی از نیل تا فرات است. ایشان، بر این باور بودند با اشغال فلسطین، لبنان، جولان و عقد قراردادهای صلح و سازش، تجاوزات صهیونیست‌ها، خاتمه نخواهد یافت، بلکه آنها به منظور تحقق اسرائیل بزرگ گام برمی‌دارند و خطرشان متوجه همه خاورمیانه و سرزمین‌های اسلامی است. امام ضمن هشدار، به دول عربی منطقه به منظور محو اسرائیل از جغرفیای سیاسی، به تجهیز و قیام علیه اسرائیل توصیه نمودند.
4) بطلان استراتژی سازش :
در اندیشه امام، برای حل بحران فلسطین، راه‌حل سیاسی و دیپلماتیک پذیرفته نیست، دولت‌ها و گروههای فلسطینی برای احقاق حقوق فلسطینان نباید به چانه‌زنی دیپلماتیک دست بزنند. امام براین باور بودند که تنها با جهاد و مبارزه مسلحانه می‌توان اسرائیل را از بین برد.
ایشان کسانی را که به دنبال اتخاذ روش‌های سیاسی برای حل مسأله فلسطین هستند ملامت کرده اند و اظهار داشتند : “من به سران فلسطینی نصیحت می‌کنم که دست از رفت و آمدهای خودشان برداشته و با اتکا به خداوند متعال و مردم فلسطین و اسلحه خویش تا حد مرگ با اسرائیل بستیزند، چرا که این رفت و آمدها موجب می‌شود که ملتهای مبارز شما دلسرد شوند. شما اطمینان داشته باشید که نه شرق به درد شما می‌خورد و نه غرب. با ایمان به خدا و تکیه بر سلاح‌های خویش تا حصول خواسته‌های مشروع خویش دست از مبارزه برندارید.
یکی از شیوه‌هایی که امام برای مقابله با اسرائیل طرح کردند، ضرورت امتناع از صدور نفت دول نفت‌خیز اسلامی به اسرائیل و حامیان آنها بود و نسبت به این امر که دولت‌های ممالک اسلامی باید از نفت و سایر امکانات همچون حربه‌ای علیه اسرائیل و استعمارگران بهره‌برداری کنند، تأکید داشتند.
امام در خصوص نقش سازمان‌های بین‌المللی اظهار داشته‌اند: “مسلمانان ننشستند که سازمان‌های بین‌المللی برای آنها کاری بکنند، ملتها خودشان قیام کنند و حکومت‌‌ها خودشان را وادار کنند که در مقابل اسرائیل بایستند و اکتفا نکنند به محکوم کردند.
در مجموع می توان به جرات گفت هرآنچه که از متغیرات سیاسی در سطح منطقه و جنبش های اسلامی آزادیخواه و مردمی پس از انقلاب روی داده است برگرفته از الگوی ایدئولوژیک انقلاب اسلامی در اصرار بر گزینه مقاومت است .