مخاطبان اوباما؛ اعراب یا مسلمانان؟

مهدی شکیبائی*

باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا بنا دارد 14 خرداد ماه جاری با سفر به کشور عربی مصر، دنیای اسلام را مورد خطاب قرار داده و از طرح آشتی خود با این بخش عظیم از جمعیت جهان رونمایی کند.

صرف نظر از محتوای سخنرانی رییس جمهوری جدید آمریکا، اما از زمان اعلام  این برنامه سیاسی، هریک از ناظران از زاویه دید خود این اقدام را مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده و هدف از آن را تحقق بخشی از اهداف واشنگتن عنوان کرده اند. به عنوان مثال تحلیلگران غربی معتقدند این اقدام اوباما تلاش برای ترمیم چهره آمریکا در نزد مسلمانان و اعلام رویکرد جدید واشنگتن در قبال دنیای اسلام است. تحلیلگران اسلامی خصوصا مصری اما از زاویه ای دیگر به این موضوع نگریسته اند. بزرگترین جریان اسلامگرای مصری تحت نام اخوان المسلمین در واکنش به انتخاب جغرافیای مصر به عنوان محل سخنرانی رییس جمهور آمریکا آن را تلاشی غیر محسوس از سوی کاخ سفید برای نجات نظام حاکم بر مصراز طریق طرح عادی سازی روابط بااسراییل عنوان کرده است. امری که اینک به مطالبه اصلی اندیشمندان و فرهیختگان جهان اسلام تبدیل شده است.

اوباما چرا یک کشور عربی را محل گفتگو با دنیای اسلام قرار داده است؟

آیا سکاندار جدید کاخ سفید همچون سلف جمهوریخواهش قرار است از پنجره دنیای عرب با مسلمانان جهان به گفتگو بنشیند و باصطلاح یخ روابط سرد کشورش با جمعیت یک میلیاردو ششصد میلیونی مسلمان را آب کند؟

براساس آخرین آمرهای منتشر شده از سوی نهادهای بین المللی جمعیت مسلمانان جهان به رقمی بالغ بر 6/1 میلیارد نفر (27 در صد جمعیت جهان) رسیده است که کشورهای عربی با جمعیتی حدود 301 میلیون نفر تنها اقلیتی از جهان اسلام را تشکیل می دهند. در گزارشی که سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی اتحادیه عرب در سال 2007 منتشر کرد، آمده است:از مجموع جمعیت کشورهای عربی جمعیت افراد بی‌سواد در جهان عرب به مرز 100 میلیون نفر رسیده است.

این در حالی است جهان اسلام شامل یک بدنه اصلى است که از کرانه هاى اقیانوس اطلس شروع شده است و با جهتى تقریباً از جنوب غربى ـ شمال شرقى تا غرب چین امتداد مى یابد. خارج از این بدنه پبوسته و یکپارچه اراضى و جغرافیایی، قطعات پراکنده جغرافیایى نیز در اطراف آن با سایر مناطق جهان وجود دارد که اکثریت قاطع یا نسبى جمعیت آن ها را مسلمانان تشکیل مى دهند. این قطعات در قاره هاى اروپا، امریکا و آسیا مشاهده مى شوند که به طور عمده عبارتند از : بنگلادش در شمال خلیج بنگال، مجمع الجزایر اندونزى بین قاره هاى آسیا و اقیانوسیه ، جزایر مسلمان نشین جنوب فیلیپین، شبه جزیره مالاکا، مجمع الجزایر مالدیو در اقیانوس هند،جزایر کومور، گویان در آمریکاى جنوبی، البانى و بوسنى و هرزگوین در اروپا.

علاوه بر آن قلمرو جغرافیایى جهان اسلام به ده منطقه جغرافیایى محدودتر تقسیم مى شود که عبارتند از: جنوب شرق آسیا، جنوب آسیا،  فلات ایران، آسیاى مرکزی، قفقاز و ترکیه، اروپاى جنوب شرقی، شمال افریقا، شرق آفریقا، غرب آفریقا، آفریقاى مرکزی و شبه جزیره عربستان.

مساحت جهان اسلام، شامل پنجاه و هفت کشور، برابر با 852/422/32 کیلومتر مربع است که در حدود 22% خشکى هاى سطح کره زمین را در بر مى گیرد.

درچنین گستره جغرافیایی پهناور بی شک مصر و اصولا جهان عرب با وسعت و جمعیت پیش تر گفته شده تنها یک اقلیت محسوب می شود. رییس جمهوری آمریکا بی شک به این یقین رسیده است که اقلیت یک جامعه نمی تواند مخاطب گفتمان جدیدی باشد که دولت دمکرات باراک اوباما از ان به عنوان گفتمان جدیدش با دنیای اسلام یادکرده است.

مخاطب گفتمان جدید اوباما نه مصر که دنیای پهناور اسلام با همه مطالباتش است. مطالبات جهان اسلام نیز بدون شک منحصر به عادی سازی روابط چند دولت عربی با یک رژیم جعلی نمی شود.

مخاطب رییس جمهوری آمریکا، ملتها هستند. معلولانی هستند که در افغانستان، سومالی، سودان، جزیره بالی، عراق، فلسطین، خاورمیانه، پاکستان و... به دلیل جهانگشایی های سران کشورش در سال های گذشته مجبورند از نعمت خوب زندگی کردن محروم باشند. مخاطب اوباما خانواده های قربانیان اقدامات تروریستی در افغانستان، عراق، فلسطین، لبنان، سودان، یمن ، سریلانکا، اندونزی و...هستند.

آیا پروژه "دولت سازی" ادعایی جمهوریخواهان در هشت سال گذشته در کشورهای اسلامی نفعی به حال ملت های مسلمان داشته است که پرزیدنت اوباما پروژه " ملت سازی" را در دستور کار قرار داده است.

ملتهای مسلمان مطالبات ویژه ای از رییس جمهور جدید آمریکا دارند. مطالباتی به گستردگی جغرافیای جهان اسلام  که گریزی برای رییس جمهور جوان آمریکا جر پاسخگویی شفاف به آن نیست.     

* کارشناس مسایل خاورمیانه

نقل از روزنامه جوان