تحلیل دلایل دیدار باراک اوباما از ترکیه

باراک اوباما شب یکشنبه(16 فروردین) در دیداری دو روزه از ترکیه وارد آنکارا شد و محافل سیاسی و دیپلماتیک معتقدند که این دیدار اساس روابط ترکیه – امریکا در دوران دولت جدید اوباما خواهد بود .
* دانسته ها چه می گویند :
در روزهای ششم و هفتم ماه آوریل باراک اوباما میهمان دولت حزب عدالت و توسعه ترکیه خواهد بود و بر اساس اطلاعات موجود این دیدار دلالتها و پیامهای چندی دارد :
• این دیدار مستقیما بعد از حضور اوباما در اجلاس گروه 20 و نشست اتحادیه اروپا با امریکا و نشست پیمان ناتو و شمار زیادی نشستهای دو جانبه از جمله واشنگتن با مسکو ، پکن ، برلین ، لندن و پاریس انجام می شود .
با آگاهی از این سابقه ،اطلاعات دیگر حاکی است که اوباما در چمدان پربار خود طرحها و برنامه های فراوانی در روابط ترکیه با امریکا و به طور مثال در موارد زیر دارد :
•نقش ترکیه در خاورمیانه
•نقش ترکیه در قفقاز و آسیای میانه
•نقش ترکیه در پرونده ایران
•نقش ترکیه در پرونده عراق
•نقش ترکیه در افغانستان
•نقش ترکیه در پیمان ناتو
•نقش ترکیه در پرونده روسیه .
این پرونده ها همه در چندین پرونده متفاوت دیگر امریکا گره خورده است که مهمترین آنها به شرح زیر است :
•پرونده تغذیه نفتی و گازی
•پرونده جنگ امریکا ضد تروریسم
•پرونده گسترش پایگاه های نظامی امریکا
•پرونده همکاری امنیتی – نظامی – سیاسی .
در برابر این پرونده های امریکایی پرونده هایی ترکی نیز وجود دارد که به دلیل مستقل بودن از رویکردهای امریکا ، به شدت اختصاصی است و بر اساس تحلیلات ترکیه هنوز عرصه آسانی برای دیپلماسی واشنگتن و به ویژه در دوران جدید بعد از پیروزی و صعود حزب عدالت و توسعه است . پرونده های اختصاصی ترکیه نیز به شرح زیر است:
•پرونده پیوستن به اتحادیه اروپا
•پرونده بحران قبرس
•پرونده وضعیت اقتصادی ترکیه
•پرونده استقلال رویکردهای سیاست خارجی ترکیه در برابر خاورمیانه و ایران و روسیه
• پرونده نقش ترکیه در قفقاز و بالکان و آسیای میانه .
دیدارهای اوباما با سران ترکیه شامل تفاهم درباره این پرونده ها و به احتمال زیاد شامل گفتگوها و مباحثاتی درباره بسیاری مسائل مورد اختلاف خواهد بود و انتظار می رود که شدت اختلافات به دلیل  رویکردهای دولت دموکراتیک اوباما هرچند که اهداف این دولت با اهداف دولت بوش چندان متفاوت نیست ، کاهش یابد چرا که به جای بکارگیری ابزار مداخله جویانه نظامی – امنیتی تشدید استفاده از راهکارهای مداخله دیپلماتیک را مبنا قرار داده است .از این رو دو طرف بر تقویت روابط راهبردی تاکید خواهند داشت اما :
• آیا ترکیه موافقت خواهد کرد که در بحران خاورمیانه در کنار امریکا بایستد ؟
• آیا ترکیه موافقت خواهد کرد که در بحران هسته ای ایران در کنار امریکا بایستد ؟
•آیا ترکیه موافقت خواهد کرد که در طرح محاصره روسیه در کنار امریکا بایستد ؟
•آیا ترکیه موافقت خواهد کرد که در حمایت از تحرکات جدایی طلبانه کردها در کنار امریکا بایستد ؟
•آیا ترکیه موافقت خواهد کرد که در حمایت از آذربایجان و دست کشیدن از حمایت ارمنستان  در کنار امریکا بایستد ؟
حتی در پرونده هایی نیز که ترکیه اقرار کرده است در کنار امریکا خواهد بود نیز مشکلاتی وجود دارد که به عنوان  مثال می توان به این مورد اشاره کرد :
•آنکارا اقرار کرده بود که در افغانستان یاور امریکا باشد ولی اکنون از حمایت برنامه های امریکا در جهت تشدید جنگ مخالفت می کند و معتقد است که تلاشها بایستی تنها در جهت بازسازی افغانستان باشد و با این شرایط آیا به اعزام نیروهای بیشتر به جنگ در افغانستان تمایلی خواهد داشت ؟
•ترکیه وعده داده بود که در عقب نشینی از عراق در کنار امریکا باشد ولی آیا ترکیه قبول می کند که عملیات عقب نشینی تنها سرپوشی بر استقرار مجدد نیروهای امریکا در عراق باشد ؟
•ترکیه تاکید کرده بود که در اجرای طرحهای کشیدن لوله های گاز و نفت از دریای خزر و آسیای میانه همکاری خواهد کرد ولی آیا ترکیه خواهد پذیرفت که لوله ها را به اسرائیل بکشد .
•ترکیه وعده داده بود که در توقف درگیری با یونان درباره جزایر دریای اژه و گذرگاههای دریایی و بحران قبرس همکاری کند ولی آیا ترکیه می تواند در برابر یونان که همچنان بر مواضع خود به شدت اصرار می کند ،امتیاز بدهد .
•ترکیه برای همکاری امنیتی نظامی با امریکا قول داده بود ولی ایا این کشور زمین و آسمان و سواحل و گذرگاه های دریای خود را در اختیار ارتش امریکا و همپیمان آن اسرائیل و ناتو قرار خواهد داد تا عملیات هدف قرار دادن ایران را عملی کنند و در دریای سیاه نفوذ یافته و سوریه را هدف قرار دهند ؟ به عبارت دیگر روابط بین هر دو کشور یا دوستانه است یا دشمنانه و روابط ترکیه – امریکا در دوران دولت بوش به درگیری سیاسی دو کشور انجامید که هر چند شدت نداشت ولی در صورت صعود جان ماک کین ،می توانست به تنشی شدید بینجامد .
اکنون با وجود روی کار آمدن دولت دموکرات و با وجود توافق و همکاری اصولی بین انکارا – واشنگتن در جهت  تمرکز بر همکاریها ،ولی درگیری همچنان برای مدت طولانی به شکل درگیری دیپلماتیک پنهانی در ضمن برنامه های دیپلماتیک دو طرف ادامه خواهد یافت و بعنوان مثال دو طرف بر ضرورت حل مسالمت آمیز بحران خاورمیانه توافق می کنند ولی در حالی که امریکا با رویکردهای اسرائیل موافق است ترکیه با آن مخالفت خواهد کرد .
* کشتی روابط امریکا – ترکیه : تا کجا؟
کشتی روابط امریکا – ترکیه با وجود نیات حسنه و سخنان دیپلماتیک زیبا که طی دیدار به زبان می آید سرنوشتی مجهولی در دریای خاورمیانه خواهد داشت .
ساخت یا بازسازی روابط ترکیه و امریکا به شدت بر میزان توان واشنگتن بر امتیازدهی و جایگزینی آرمانگرایی بوش با هوشیاری بستگی دارد و از این رو فرایند بازسازی اعتماد دو طرف مستلزم اموری از جانب دولت اوباماست :
•فشار بر فرانسه و آلمان و انگلیس و اتحادیه اروپا جهت تسریع اقدامات برای عضویت ترکیه در اتحادیه
•تفاهم با ترکیه درباره بحران خاورمیانه و قفقاز و عراق و افغانستان و ایران و اهمیت  قائل شدن برای نظر ترکیه به عنوان شریک اصلی در منطقه .
•مداخله نکردن در امور ترکیه جهت تاثیر بر توازن قوا بین طرفهای درگیر سیاسی داخلی ترکیه
•ارائه مساعدات مالی به ترکیه در بحران مالی اخیر جهان
•حساسیت سلبی نشان ندادن به عملکرد مستقل سیاست خارجی ترکیه در روابط با کشورهای منطقه و روسیه
•مستقل برشمردن عملکرد ترکیه در موسسات پیمان ناتو
•ایجاد مشارکت با ترکیه در زمینه های نفتی
•حمایت از بلندپروازیهای ترکیه در رابطه با برنامه هسته ای مسالمت آمیز ترکیه
•حمایت از مقاصد ترکیه درباره وارد کردن ترکیه در محیط اقلیمی خاورمیانه ای .
این بندها نه فقط برنامه های حزب عدالت و توسعه است بلکه در افکار عمومی ترکیه نیز جای دارد و گفته می شود حزب جمهوری خواه مردم نیز که از نگاه امریکا و اسرایئل نقطه اتکای نفوذ غرب در ترکیه و کسب منافع ایشان از این کشور است نیز با تغییرات بسیار مواجه بوده و اکنون درگیری شاخه های مختلف حزب افزایش یافته و بخش بسیاری از اعضا خواستار بازبینی و تعدیل و اصلاح برنامه های حزب هستند تا با برنامه های حزب عدالت تناسب داشته باشد که از جمله این خواسته ها ضرورت ترکیب ترکیه از درون و محکوم کردن اسرائیل و عدم استفاده از سکولاریسم برای تخریب دین و احترام به گذشته ترکیه و است .. اوباما نیز باید بداند که حزب مردم نیز بدون قید و شرط باقی نخواهد ماند .

ترجمه: مصطفی پارسایی پور