کنوانسیون ژنو درباره اسرای جنگی

کنوانسیون ژنو معاهده‌ای است که در زمان تهیه آن از سوی کشورهای امضا کننده قرار بود نقش تعیین کننده‌ای در ادامه زندگی ساکنان غیرنظامی مناطق اشغالی و اسرای جنگی ایفا کند.
در تعریف نقش این کنوانسیون در"ستون محوری حقوق ملل" ذکر شده است که در واقع مواد مختلف امضا شده در این کنوانسیون باید در زمان جنگ برای اقدامات دشمنانه طرفین درگیر مرزهای مشخصی را تعیین کرده است و پیش از همه حقوق ساکنان غیر‌نظامی مناطق جنگی را مورد حمایت قرار داده است. چهارمین کنوانسیون ژنو نیز کشورهای امضا کننده را متعهد کرده است که زخمی‌های جنگی،‌بیماران، کارکنان بخش پزشکی، آمبولانس‌ها و بیمارستان‌ها را مورد تعرض قرار ندهند.
علاوه بر آن در مورد رفتار با اسرای جنگی نیز مقررات ویژه‌ای در این کنوانسیون قید شده است. در سال ۱۹۴۹ میلادی این پیمان در شهر ژنو به امضا رسید و اگر چه تا به امروز به عنوان یک معاهده بین المللی معتبر شناخته میشود اما درعمل با ماهیت تشکیل خود فاصله زیادی دارد .
رژیم صهیونیستی که خود یکی از امضا کنندگان این کنوانسیون است ، رکوردار و یکی از بزرگ‌ترین نقض‌کنندگان حقوق بشر، سابقة تیره‌ای در نادیده گرفتن حقوق ومعاهدات بین‌المللی و حتی تعهدات خود در معاهدات دوجانبه با طرف فلسطینی دارد.
مجامع حقوق بشر بین‌المللی عملکرد غیرانسانی رژیم صهیونیستی را همواره محکوم کرده‌اند ولی به دلیل ناکارآمدی و عدم تأثیرنهادهایی چون شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، این رژیم همواره به این محکومیت‌ها و درخواست‌های بین‌المللی بی‌اعتنایی کرده است.
نقض حق حیات فلسطینی‌ها، محاصره نوار غزه، شهرک‌سازی و یهودی‌سازی قدس، تخریب منازل و مصادره اراضی، نقض حقوق زنان و کودکان ، غارت منایع طبیعی سرزمینهای اشغالی و نژاد پرستی تنها مواردی از نقض آشکار معاهدات بین المللی از سوی این رژیم است . در این میان وضعیت اسرا فلسطینی و نقض حقوق آنها از سوی مقامات رژیم صهیونیستی،شرایط بسیار نگران‌کننده ایی را در اسارتگاههای این رژیم بوجود آورده است.
بی اعتنایی اسرائیلی هابه حقوق اولیه اسرا، آنان را وادار به اعتصاب غذاهای جمعی و طولانی مدت کرده که باعث به خطر افتادن سلامتی آنها شده است.برغم توافقات قبلی میان اسرای فلسطینی و مقامات اداره زندان‌های اسراییل،بسیاری از اسرا مورد آزار و سرکوب اسراییلی‌ها و حبس انفرادی و شکنجه قرار گرفته‌اند و حقوق اساسی آنان نقض شده است. پزشکان اداره زندان‌های اسراییل اسرایی را که اعتصاب غذا کرده‌اند به نمونه‌های آزمایشگاهی تبدیل کرده و از آنها سوئاستفاده میکنند.این رفتار غیرانسانی نقض فاحش حقوق اسرای فلسطینی است .پدیده بازداشت اداری هم که باکنوانسیون ویژه حقوق مدنی و سیاسی تناقض دارد از دیگر اقدامات رژیم صهیونیستی علیه اسرای فلسطینی است.
در ذیل به بخشهای از مفاد کنوانسیون ژنو درباره اسرای جنگی که از سوی این رژیم نقض گردیده است اشاره می شود :
●مادۀ 4 تنها اشخاصی که به دست دشمن می افتند اسیر جنگی اطلاق می شوند که
1- ازاعضاء نیروهای مسلح یکی از متخاصمین و همچنین اعضاء چریک و دسته‏های داوطلب که جزو نیروهای مسلح مزبور باشند.
2- اعضاء سایر چریکها و اعضاء سایر دسته‏های داوطلب به انضمام اعضاء نهضت‏های مقاومت متشکل متعلق به یک دولت متخاصم که در داخل یا خارج خاک خود مشغول عملیات باشند ولو آنکه خاک مزبور اشغال شده باشد وعلناً اسلحه حمل نمایند.
● مادۀ 13 با اسیران جنگی باید در هر زمان با انسانیت رفتار شود. هر عمل یا غفلت غیر موجه از طرف دولت بازداشت کننده که موجب فوت یک اسیر جنگی شود یا سلامت او را شدیداً در خطر اندازد ممنوع است و در حکم تخلف مهم از این قرارداد شمرده خواهد شد. مخصوصاً هیچ اسیر جنگی را نمی‏توان مورد جرح جسمانی یا آزمایش طبی یا علمی از هر قبیل که مجوز آن معالجۀ طبی اسیر مزبور نبوده و به نفع وی نباشد قرار داد. همچنین اسیران جنگی باید در هر زمان بالاخص در مقابل هر گونه عمل خشونت آمیز یا تهدید و در مقابل ناسزا و کنجکاوی مردم حمایت شوند. اقدامات قضایی علیه آنان ممنوع است.
● مادۀ 14 اسیران جنگی در همه احوال ذیحق به حرمت شخص و شرافت خویش می‏باشند. با زنان باید با کلیۀ احتراماتی که لازمۀ جنس آنانست رفتار شود و در هر حال باید از همان معاملۀ مساعدی که در حق مردان اعطاء می‏شود بر خوردار گردند.
● مادۀ 15 دولت بازداشت کنندۀ اسیران جنگی مکلف است نگاهداری آنان را به رایگان فراهم آورد و معالجۀ طبی را که وضع مزاجی آنها اقتضا دارد مجاناً تأمین کند.
● مادۀ 109 دولت‏های متخاصم با قید و شرط بند سوم این ماده مکلفند اسیران جنگی را که شدیداً بیمار یا شدیداً مجروحند بدون ملاحظۀ تعداد یا درجۀ آنان طبق بند اول از مادۀ بعد پس از آنکه قادر به حمل و نقل شدند به میهن خودشان عودت دهند. در تمام مدت مخاصمات دولت‏های متخاصم باید سعی کنند که با معاضدت دولت‏های بی‏طرف ترتیبات لازم رابرای بستری اسیران بیمار یا مجروح در کشوری بی‏طرف انجام دهند. بعلاوه ممکن است موافقت‏هائی بین خود به منظور اعادۀ مستقیم اسیرانی که مدت طولانی در اسارت بسر برده‏اند به میهن خودشان یا بازداشت آنها در یک کشور بی‏طرف منعقد سازند.
● مادۀ 110 اشخاص ذیل مستقیماً به میهن خود بازگشت داده خواهند شد:
1- بیماران و مجروحان غیرقابل علاج که استعداد فکری یا جسمانی آنان تقلیل کلی یافته باشد.
2- بیماران و زخمیانی که بگفته اطبا ظرف مدت یک سال قابل علاج نبوده و وضع مزاجی آنها مستلزم معالجه باشد و استعداد فکری یا جسمانی آنان تقلیل کلی یافته باشد. مجروهان و بیمارانی که معالجه شده‏اند ولی استعداد فکری یا جسمانی آنان تقلیل کلی و دائمی یافته باشد.
● مادۀ 112 اسیرانی که طبق نظر مقامات پزشکی دولت بازداشت کننده مجروح و یا بیماری لاعلاجی داشته باشند می‏توانند به میهن خود اعاده شوند بی‏آنکه محتاج کمیسیون پزشکی مختلط باشند.
● مادۀ 115 هیچ اسیر جنگی که محکوم به مجازات جنایی شده باشد و جامع شرایطی باشد که برای اعاده به میهن یا بستری شدن در کشور بی‏طرف پیش‏بینی شده نباید به علت اینکه به مجازات مزبور نرسیده نگاه داشته شود.
● مادۀ 129 کشورهای امضا کننده تعهد می‏نمایند که کلیۀ اقدامات تقنینیه لازم را برای تعیین مجازات‏های مناسب دربارۀ کسانی که مرتکب یا آمر هر یک از تخلفات عمدۀ مقررات این قرارداد بشرح مادۀ آتی باشند به عمل آورند. هر دولت متعهد مکلف است اشخاصی را که متهم به ارتکاب یا آمر به ارتکاب یکی از تخلفات عمده هستند بازداشت وتسلیم دادگاههای خود نماید.
● مادۀ 130 تخلفات عمده که منظور مادۀ بالاست عبارت از تخلفاتی است که متضمن ارتکاب یکی از اعمال ذیل علیه اشخاص یا اموال مورد حمایت این قرارداد باشد: قتل عمدی، شکنجه و رفتار خلاف انسانیت به انضمام آزمایشهای بیولوژی، ایراد تألمات شدید به عهد یا لطمه به تمامیت جسمانی یا سلامت، وادار ساختن اسیر جنگی به خدمت در نیروهای مسلح دولت خصم یا محروم ساختن او از حق دادرسی منظم و بی‏طرفانه طبق مفاد این قرارداد.
● مادۀ 131 هیچ دولت متعهدی نمی‏تواند خود یا دولت متعهد دیگری را از مسئولیت‏هائی که به علت تخلفات مذکور در مادۀ بالا به خود او یا به دولت متعهد دیگر متوجه است معاف سازد.
● مادۀ 22 اسیران جنگی را نمی‏توان جز روی زمین محکم که جامع کلیۀ تضمینات بهداشتی و سلامتی باشد بازداشت نمود. جز در موارد مخصوص که نفع خود اسیران در آن باشد نباید آنها را درمناطق نظامی بازداشت کرد. اسیران جنگی که در نواحی غیر سالم یا در نواحی که آب و هوای آن برای آنان مضر باشد بازداشت شده باشند باید هر چه زودتر به محل دیگری که آب و هوای آن مناسب‏تر باشد انتقال یابند. فصل دوم: مسکن و غذا و ملبوس اسیران جنگی
● مادۀ 25 وضع مسکن اسیران جنگی باید به خوبی وضع مسکن نیروهای کشور بازداشت کننده که در همان ناحیه اقامت دارند باشد. در وضع مسکن اسیران جنگی باید به اخلاق و عادات آنان احترام گذاشته شده و در هیچ حالی نباید وضع مسکن به سلامت اسرا آسیبی وارد کند.مقررات فوق مخصوصاً درباره خوابگاه اسیران جنگی چه از حیث مساحت کلی و حداقل حجم هوا و چه از حیث اثاث و لوازم خواب ازجمله لباس میبایست اجرا شود. محل‏هائی که برای مصرف شخصی یا جمعی اسیران جنگی تخصیص داده می‏شود باید کاملاً غیر مرطوب بوده و بحد کافی گرم شده و نور داشته باشد خصوصاً در فاصلۀ بین غروب و ساعتی که چراغها خاموش می‏شود همه گونه احتیاط در مقابل خطر آتش سوزی به عمل آید.
● مادۀ 26 جیرۀ روزانه اسرا باید از نظر کمی و کیفی ازتنوع کافی برخوردارباشد به طوری که اسیران جنگی را درسلامت کامل نگاهدارد و از تقلیل وزن آنها یا عوارض کم غذائی جلوگیری کند. در تغذیه اسیران جنگی باید رژیم غذائی عادی آنها رعایت شود.و آب آشامیدنی کافی برای اسیران جنگی تهیه شود. باید در حدود امکان اسیران جنگی را در تهیه غذای معمولی شرکت داد و برای این منظور ممکن است در آشپزخانه از آنان استفاده کرد. بعلاوه باید وسائل لازم به آنها داده شود تا اضافه غذائی را که در اختیار دارند خودشان درست کنند. محل‏های متناسبی برای غذاخوری افراد و افسران پیش‏بینی شود. هرگونه مجازات دسته‏جمعی که از حیث غذا صورت گیرد ممنوع است.
● مادۀ 27 ملبوس – لباس زیر و کفش توسط دولت بازداشت کننده با توجه به آب و هوای محل اسیران جنگی به مقدار کافی در اختیار آنان قرار گیرد. اونیفرم نیروهای دشمن که به دست دولت بازداشت کننده میافتد در صورتی که با آب و هوای محل تناسب داشته باشد به اسیران جنگی تحویل داده شود.تعویض و اصلاح این اشیاء به طور منظم توسط دولت بازداشت کننده صورت خواهد گرفت. از این گذشته اسیران جنگی که کار می‏کنند در هر جا که نوع کار لباس مخصوص را ایجاب کند لباس مخصوص آن کار را دریافت خواهند کرد. سوم: بهداشت و پرستاری طبی
● مادۀ 29 دولت بازداشت کننده مکلف است کلیۀ اقدامات بهداشتی لازم را به منظور تأمین نظافت و سلامت بازداشتگاهها و جلوگیری از بیماریهای واگیردار به عمل آورد. سرویسهای بهداشتی میبایست در تمام اوقات شبانه روز برای استفاده اسرادائر ونظافت کامل دآنها رعایت شود. از این گذشته غیر از حمامها و دوشهائی که در بازداشتگاها موجود است برای اسیران جنگی آب و صابون به مقدار کافی به منظور نظافت بدنی روزانه و شست و شوی لباس زیر در اختیار اسرا قرار گیرد .
● مادۀ 30 هر بازداشتگاه میبایست به یک درمانگاه مناسب برای درمان اسرای جنگی مجهز باشد که دارای اتاقهای ایزوله برای بستری اسرایی که به بیماریهای واگیر دارمبتلاهستند باشد. اسیران جنگی که مبتلا به بیماری صعب العلاج و یا کسانیکه وضع مزاجی آنها معالجات مخصوص یا عمل جراحی یا بستری شدن در بیمارستان را ایجاب کند باید به هر کشوری که برای معالجۀ آنها صلاحیت دارد اعزام شوند ولو آنکه بنا باشد در آتیۀ نزدیکی به میهن خود اعاده گردند. اسیران جنگی مرجحاً توسط کارکنان بهداری دولت متبوع خود و در صورت امکان توسط کارکنان بهداری هم میهن خود تحت معالجه قرار خواهند گرفت. اسیران جنگی را نمی‏توان از مراجعۀ به مقامات بهداری به منظور معاینه ممنوع ساخت. مقامات بازداشت کننده باید به هر اسیر جنگی که مورد معالجه قرار گرفته در صورت تقاضای او گواهینامۀ رسمی حاوی نوع جراحات یا بیماری و مدت معالجه و معالجاتی که شده تسلیم نمایند. فصل پنجم: مذهب و فعالیت‏های فکری و بدنی
● مادۀ 34 به اسیران جنگی برای اجرای مراسم مذهبی خود آزادی کامل داده خواهد شد .واماکن مناسب برای مراسم مذهبی آنان اختصاص داده خواهد شد. شکایات اسیران جنگی
● مادۀ 78 اسیران جنگی حق دارند نسبت به اعمالی که در حق آنان میشود به مقامات نظامی که آنها را اسیر کرده‏اند شکایت کنند.اسرا همچنین بدون هیچ گونه محدودیتی حق دارند به نمایندگان دول حامی مراجعه و موارد شکایت خود را مطرح نمایند. شکایات مزبور را نباید محدود کرد و یا جزو سهمیۀ مکاتبات موضوع مادۀ 71 شمرد.شکایات باید فوراً به مقصد برسد و نباید موجب هیچ گونه تنبیه شاکی شود ولو آنکه بی‏اساسی آن معلوم گردد. معتمدین می‏توانند در فواصل معین گزارش‏هائی راجع به وضع بازداشتگاهها و احتیاجات اسیران جنگی به نمایندگان دول حامی ارسال دارند.
● مادۀ 84 تنها دادگاههای نظامی می‏توانند اسیران جنگی را دادرسی کنند.
● مادۀ 86 هیچ اسیر جنگی را نمی‏توان به علت یک عمل یا یک اتهام بیش از یک بار مجازات کرد.
● مادۀ 106 هر اسیر جنگی حق خواهد داشت طبق روال معمول در مورد اعضای نیروهای مسلح دولت بازداشت کننده در مورد هر حکمی که درباره‏اش صادر شده تقاضای پژوهش یا فرجام یا تجدید نظر نماید.
● مادۀ 76 سانسور نامه‏های واصله جهت اسیران جنگی یا نامه‏های صادرۀ آنان باید در کوتاه‏ترین مدت ممکن به عمل آید و فقط باید توسط دولت فرستنده و دولت گیرنده صورت گیرد. هر یک از این دو دولت نمی‏توانند یک نامه را بیش از یک بار سانسور کنند.