مذاکرات صلح ، سراب یا واقعیت

خبرگزاری قدس (قدسنا)؛ فریده شریفی

سفرمتعدد مقامات امریکایی به خاور میانه و تلاش برای به نتیجه رساندن مذاکرات صلح تاکنون به نتیجه ای نرسیده و به کسب توافقی منجر نشده است. صلح بین اسرائیل و فلسطینیان در شرایط کنونی که اعتمادی میان طرفین وجود ندارد به سراب بیشتر نزدیک است تا واقعیت و به نظر نمی رسد که در آیند نیز این صلح محقق شود. این واقعیت در گفته های مقامات رژیم صهیونیستی به خوبی مشهود است،چرا که آنان نیز اذعان کردند که با فلسطینیان صلحی نخواهند داشت.

مذاکرات صلح از آغاز با فراز و نشیب های زیادی مواجه بوده است ولی با آغاز تحولات جهان عرب این روند به بن بست کامل رسیده و هیچ یک از طرفین حاضر به بازگشت به میز مذاکرات نیستند. به طوری که طرف فلسطینی رسماً شرط بازگشت به روند صلح را تشکیل دولت مستقل فلسطینی اعلام کرده است. طرف اسرائیلی هم خواستار به رسمیت شناختن موجودیت اسرائیل در منطقه است بدون اینکه راضی شود با خواسته های فلسطینیان موا فقت نماید.حتی با وجود اینکه خود را علاقه مند به صلح با اعراب نشان می دهد ، لیکن به اقدامات تجاوز کارانه خود از جمله توسعه شهرک های یهودی ، حمله به مسجدالاقصی، هتک حرمت اماکن دینی و ارزش های اسلامی و اجرای نقشه های توسعه طلبانه خود می پردازد.

طرح شوم و استعماری پرآور که به آوارگی هزاران فلسطینی از صحرای نقب منجرمی شد و به دلیل مخالفت افکار عمومی داخلی، منطقه ای و فرا منطقه ای لغو شد در راستای همین اهداف تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی ارزیابی می شود.

اسرائیل به خوبی می داند که هرگونه امتیاز دهی به طرف فلسطینی در شرایط فعلی فلسطین و جهان عرب بی نتیجه است. و با به قدرت رسیدن گروه های مقاومت اسلامی با پشتوانه کشورهای عربی و اسلامی و شناختی که از آرمان های آنها همچون تشکیل کشور فلسطین  در مرزهای 1949 وجود دارد، ممکن است تمام امتیازات گرفته شده اسرائیل به رسمیت شناخته نشود و حتی باز گردانده شود.به همین دلیل با خواسته های فلسطینیان مخالفت می ورزد.

خواسته های مذاکره کنندگان فلسطینی شامل تشکیل کشور مستقل فلسطینی در مرزهای 1967 یعنی نوار غزه و کرانه باختری به پایتختی بیت المقدس، حق بازگشت آورگان فلسطینی، تعیین کردن مرزها، حل موضوع شهرک های یهودی نشین، آب و مسائل امنیتی است اما این خواسته ها هیچوقت از سوی رژیم صهیونیستی جدی گرفته نشد و به رسمیت شناخته نشد.

با تلاش ایالات متحده آمریکا کنفرانس های صلحی در سال 2000 معروف به کمپ دیوید دوم با شرکت دو طرف فلسطینی و اسرائیلی و در سال ۲۰۰۷ کنفرانس آناپولیس با شرکت گروه چهارجانبه صلح خاورمیانه ،شامل ایالات متحده آمریکا، روسیه، سازمان ملل و اتحادیه اروپا و کشورهای عربی اردن، مصر، عربستان سعودی، سوریه، لبنان و قطر برگزار گردید، ولی هر کدام با شکست روبه رو شد.

توقف شهرک‌سازی در مناطق اشغالی و بازگشت به مرزهای پیش از جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ از جمله نکات کلیدی اختلاف طرفین است. در جنگ ۱۹۶۷، رژیم صهیونیستی، نوار غزه، بلندی‌های جولان، کرانه باختری رود اردن، بیت المقدس شرقی و صحرای سینا را به اشغال خود در آورد. بعدها صحرای سینا به مصر و نوار غزه به فلسطینی‌ها بازگردانده شد،امابقیه مناطق همچنان تحت اشغال اسرائیل باقی ماندند. بر اساس توافقات انجام شده‌، پیش شرط بازگشت به مرزهای قبل از ۱۹۶۷ در این مرحله از سوی فلسطینیان برداشته می‌شود، تا مذاکرات آغاز شود.

از دیگر نکاتی که تاکنون مذاکرات صلح را به بن‌بست رسانده، مسئله تعیین پایتخت در طرح دو کشور اسرائیل و فلسطین است. اسرائیل بر سر تقسیم بیت‌المقدس به عنوان پایتخت، مذاکره نمی‌کند و آن را پایتخت «همیشگی و غیرقابل تقسیم» اسرائیل می‌داند.

از سوی دیگر فلسطینیان بر این نظر پافشاری می‌کنند که بیت‌المقدس شرقی باید به عنوان پایتخت کشور مستقل فلسطین در آینده در نظر گرفته شود.

شکست روند مذاکرات همواره با چالش های جدی بین فلسطینیان و اسرائیلی ها مواجه شده است به طوری که به عقیده برخی کارشناسان، شکست کنفرانس صلح کمپ دیوید دوم به انتفاضه مسجد الأقصی در سال 2000 و شکست کنفرانس آناپولیس به جنگ غزه در اواخر سال 2008 منجرشد.

کشورهای مهم عربی همچون نظام سابق مصر، اردن و عربستان سعودی به دلیل روابط مثبت با سازمان آزادی بخش فلسطین و نگرانی از گسترش نقش منطقه ای ایران از روند صلح حمایت می کردند و اسرائیل هم به دلیل همین پشتوانه مذاکرات را ادامه می داد. ولی با توجه به تحولات اخیر این موضوع با چالش جدی روبه رو شده است.

در واقع علت اصلی توقف مذاکرات صلح را باید در سایه تحولات اخیر جهان عرب  در منطقه حساس و مهم خاور میانه جستجو کرد. از یک سو می توان به نا امیدى مردم فلسطین از تشکیلات خودگردان فلسطین و جریان صلح براى بازگرداندن حقوق خود و همین طور پیروزی نسبی مقاومت اسلامی در فلسطین و لبنان اشاره کرد. از سوی دیگر تغییرات فعلی در مصر، تونس و مراکش و روی کار آمدن احزاب اسلامگرا امکان تغییر قدرت در منطقه خاورمیانه به نفع گروه های مقاومت اسلامی همچون حماس را می توان مورد توجه قرار داد.

تحولات اخیر جهان عرب موجب شده تشکیلات خود گردان به رهبری محمود عباس، حامی اصلی خود یعنی نظام سابق مصر را از دست بدهد و با کاهش حمایت عمومی در میان فلسطینیان روبه رو شود. بر این اساس طرف فلسطینی مذاکرات، با هدف بازسازی وجهه خود در میان افکار عمومی فلسطینیان در داخل و به دست آوردن حامی در جهان عرب اقدام به تحرکاتی کرده است. از جمله آن می توان به ورود تشکیلات خودگردان به مذاکرات آشتی ملی با حماس و همچنین مطرح کردن اعلام تشکیل دولت فلسطین در سازمان ملل بر خلاف خواست اسرائیل اشاره کرد.

کارشناسان منطقه معتقدند، میان فلسطینی ها و اسرائیلی ها در باره روند صلح درک متفاوتی وجود دارد.اسرائیل معتقد است که صلح به معنای ادامه اشغالگری و کنترل همه افراد و ادامه اقدامات تروریستی و در اختیار داشتن حیات و ممات فلسطینی ها و تعیین نحوه آزادی آنها است اما تصور عرب ها از صلح این است که در سرزمینی که در آن حضور دارند به حقوق تاریخی‌شان دست یابند و مفاد توافقات اوسلو و مادرید تحقق یابد. آنها رویای تشکیل کشوری مستقل تحت نظر سازمان ملل متحد و عضویت کامل در این سازمان را در سر می پرورانند.

 اما واقعیت این است که اسرائیل هیچگونه امنیت و صلحی به فلسطینی ها اعطا نخواهد کرد و آنچه را که در اوسلو و مادرید به فلسطینی ها داده شده است نیز در برابر چشم جهانیان از آنها بازپس می گیرد.همگان شاهد شهرک سازی های بی ضابطه در اراضی اشغالی هستند و غیر از محکوم کردن و درخواست توقف آن هیچ اقدامی نمی کنند.اسرائیل در واقع همواره جهان را در برابر عمل انجام شده قرار می دهد.

ادامه گسترش شهرک‌ سازی‌‎های اسرائیل در اراضی اشغالی فلسطین مانعی جدی را در مسیر  تلاش ها برای برقراری صلح در منطقه خاورمیانه ایجاد کرده است. بیش از نیم میلیون اسرائیلی در بیش از ۱۲۰ شهرک ‌یهودی‌نشین که اسرائیل بعد از جنگ ۱۹۶۷ و اشغال سرزمین‌های فلسطینی در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس ساخته است، زندگی می کنند.

سازمان ملل و بسیاری از کشورهای جهان شهرک‌سازی‌های اسرائیل را غیر قانونی می‌دانند، زیرا رژیم اسرائیل پس از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ سرزمین‌های فلسطینی را به اشغال خود در آورد و طبق کنوانسیون ژنو ساخت و ساز در سرزمین‌های اشغالی ممنوع است.

نتایج یک نظرسنجی جدید نشان می‌دهد اکثر فلسطینیان با برگزاری مذاکرات به اصطلاح صلح با رژیم اسرائیل، که امریکا آغازگر آن بود، مخالفند.دراین نظرسنجی که «مرکز نظرسنجی عمومی در فلسطین» آن را برگزار کرد ،56 درصد از فلسطینیان عقیده دارند که مذاکرات کنونی با اسرائیل با میانجی‎گری امریکا به بن بست رسیده است. به عقیده اغلب فلسطینیان این مذاکرات به صلح منتهی نمی‌شود و آنان وقوع یک رویارویی جدید با رژیم تل آویو را پیش بینی می‌کنند.

نکته قابل توجه در روند مذاکرات صلح این است که آمریکا همواره به عنوان حامی اصلی روند صلح فلسطینی و اسرائیلی بوده است. اما این کشور با توجه به تحولات اخیر در خاورمیانه و همچنین بحران اقتصادی در غرب از تحرک کمتری نسبت به گذشته در این خصوص برخوردار است. به نظر می رسد که آمریکا اولویت سیاست خارجی خود را در جلوگیری از به قدرت رسیدن گروه ها و احزاب مخالف آمریکا در کشورهای عربی متمرکز کرده است. به همین دلیل

با وجود تلاش‌های دیپلماتیک جان کری وزیر خارجه آمریکا برای رسیدن به توافقی میان اسرائیل و فلسطینیان ، این مذاکرات با بن بست مواجه شده است.

 موشه یعالون وزیر جنگ اسرائیل در ارزیابی سفرجان کری به منطقه و تلاش وی برای موفقیت مذاکرات صلح اظهار داشت: «جان کری دچار یک توهم و نوعی تفکر نجات بخش شده است اما طرح امنیتی آمریکا فقط روی کاغذ اعتبار دارد و امنیت را برای ما تضمین نمی کند.» اما وزارت خارجه آمریکا در واکنش به اظهارات وزیر جنگ رژیم صهیونیستی علیه طرح صلح جان کری اعلام کرد که چنین اظهارتی خصمانه و توهین آمیزاست.

به جرات می توان گفت که تحولات جهان عرب باعث تحت تاثیر قرار گرفتن سیاست خارجی طرف های درگیر در روند صلح فلسطینی و اسرائیلی شامل تشکیلات خودگردان فلسطین، اسرائیل و ایالات متحده آمریکا شده است. بنابراین  تا روشن شدن نظام منطقه ای جدید و تغییرات آینده جهان عرب احتمال کمی برای شروع دور جدیدی از مذاکرات صلح فلسطینی و اسرائیلی وجوددارد.