آتش بازی با آتش بس در سوریه

خبرگزاری قدس (قدسنا)؛ محمدرضا فرهادی:
طی روزهای گذشته توافق آتش بس فراگیر بین روسیه و ترکیه به نمایندگی از معارضان سوری و دولت این کشور منعقد شد. با توجه به اینکه آتش بس در سوریه امری مسبوق به سابقه می باشد، عده ای به دنبال ناکارآمد نشان دادن این آتش بس ها در لوای حمایت از تروریست ها هستند؛ اگرچه تجربه گذشته نیز به خوبی این امر را نشان می دهد.

 هر آتش بسی از سه عنصر تشکیل می شود: مقدمات، مقومات (اصول و فرمول) و الزامات. در صورت نبود هر یک از این عوامل، آتش بس به بازی با آتش تبدیل خواهد شد و به دلیل سردرگمی طرف های درگیر، خروجی آن شروع دوباره درگیری ها با شدت بیشتر است. در خصوص آتش بس اخیر در سوریه توجه به نکاتی مهم است.

نکته اول؛ آنچه در بحث مقدمات این آتش بس لازم است، وجود طرف های متعهد است. روسیه و ایران به نمایندگی از دولت سوریه این تضمین را داده اند که اقدامی از سوی دولت و ارتش صورت نگیرد، اما در طرف مقابل سه مشکل اصلی وجود دارد:

الف) اولین مشکل تضمین ترکیه نسبت به گروه های تروریستی است. بسیاری از گروه های تروریستی نه تنها ترکیه را قبول ندارند، بلکه درصدد انجام عملیات در خاک ترکیه به دلیل رویگردانی از این گروه ها و همبستگی با ارتش آزاد هستند.

ب) مشکل دوم بحث خود گروه های تروریستی است.گروه هایی که برای این آتش بس اعلام آمادگی کرده اند در خوش بینانه ترین حالت نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ درصد از گروه های موجود را شامل می شود.

ج) بسیاری از گروه های تروریستی که به نوعی زیر مجموعه جبهه النصره هستند همچون حزب ترکستانی،جبهه انصارالدین که اکثریت قفقازی هستند و جندالاقصی مشمول آتش بس نمی شوند. با وجود این عوامل می توان گفت که مقدمات آتش بس فراهم نشده است.

نکته دوم؛ در بحث مقومات یا اصولی که آتش بس بر اساس آن برقرار می شود، ضمانت کافی وجود ندارد. براساس مفاد آتش بس گروه های تروریستی داعش و النصره مشمول آتش بس نخواهند بود. جیش الفتح بعد از اعلام آتش بس به صراحت اعلام کرد که تنها راه حل پایان دادن به بحران سوریه سرنگونی بشار اسد است. در باب این مسأله باید گفت که در شمال سوریه بین گروه های تروریستی آنچنان به هم پیوستگی وجود دارد که تفکیک این گروه ها از یکدیگر امکان پذیر نیست.

در همین عرصه احرارالشام و جیش الاسلام در حوزه تفکری و رفتاری هیچ تفاوتی با النصره ندارند و تنها در نام با هم متفاوت هستند. همه این گروه ها به القاعده وابسته هستند و تفکرات افراطی بر تفکرات میانه روی برتری دارد. با توجه به این موارد باید به این سؤال پاسخ داد که چه کسی تضمین می دهد، النصره و دیگر گروهک های تکفیری همراه برای در امان ماندن از حملات هوایی و زمینی به دامان دیگر گروه ها که مشمول آتش بس هستند، پناه نبرند و همچون جبهه النصره با عنوان جدیدی به فعالیت نپردازند؟ بنابراین در مورد مقومات آتش بس نیز مشکلات عمده و جدی وجود خواهد داشت.

نکته سوم؛ در حوزه الزامات هم باید گفت، دمشق به هیچ وجه به آنکارا اعتماد ندارد. همان گونه که ولید معلم نیز در کنفرانس خبری گفت، از طرف دمشق، مسکو ملزم به اجرای آتش بس است. این یعنی باز بودن اقدامات برای دولت سوریه در صورت نقض عهد توسط طرفین است. وی همچنین تأکید کرد، ترکیه متجاوز است و توافقات اخیر حاصل مشورت طرف های روسی و سوری است.  از سوی دیگر ترکیه نیز اراده چندانی برای اعمال فشار بر گروهک های تروریستی ندارد. به هر حال این گروه ها کارت بازی مهمی برای ترکیه  در سوریه هستند و اردوغان تمایلی ندارد که به راحتی این برگ برنده را برای چانه زنی های آینده از دست بدهد.

حال با توجه به شواهد و قراین موجود و استدلال هایی که اشاره شد، نتیجه این می شود که آتش بس در سوریه دوام نخواهد یافت، چرا که همچنان مکانیسم های نظامی بر راه حل های سیاسی برتری دارد. زیرا آنچه که ترکیه را به پای میز مذاکره کشاند، پیروزی در حلب و در عرصه نظامی بود که عرصه را هم بر ترکیه و هم تروریست ها تنگ کرده است.
 
* کارشناس مسائل منطقه