برج سازی در شهرک‌ها و اشباع کرانه باختری از شهرک‌نشینان استعمارگر

به گزارش خبرگزاری قدس (قدسنا)، شهرک‌های استعماری اسرائیلی در مناطق مختلف کرانه باختری با الگوی ساخت و ساز یکسان، محله‌های جدول بندی شده که از برنامه ریزی واحد حکایت می‌کند، فضای سبز، خانه‌های ساخته شده بر فراز کوه‌ها و منازلی کوچک با آجرهای قرمز که از دور نیز می‌توان آنها را مشاهده کرد متمایز شده‌اند به طوری که هر بیننده‌ای متوجه می‌شود که این یک شهرک اسرائیلی است. این روند ساخت و ساز باعث به وجود آمدن یک چشم انداز اروپایی شده که چشم انداز بسیار متفاوت فلسطینی را نابود کرده است. این شهرک‌ها بخشی از برنامه و آرایش کنترلی استعمار در فلسطین بوده و نقشی امنیتی در این میان ایفا می‌کند علاوه بر آنکه از کاربردهای اقتصادی، سیاسی و مذهبی نیز برخوردار هستند. شهرک‌ها به طور مداوم در حال ایجاد الگوی جدیدی از تسلط بر زندگی روزانه فلسطینیان بوده چرا که جابجایی از هر مکانی در کرانه باختری متوقف عبور آنان از این شهرک‌ها است. همچنین شهرک‌ها بر زندگی فلسطینیان در داخل شهرهایی مانند الخلیل و رام الله نیز تاثیر گذار بوده زیرا این دو شهر با شهرک‌های مختلف احاطه شده‌اند.

فلسطینیانی که اخیراً در شهر رام الله و مناطق اطراف آن تردد می‌کنند شاهد نوع جدیدی از توسعه شهرک‌ها هستند و آن برج سازی در محدوده چند شهرک‌ اطراف شهر رام الله به عنوان روشی جدیدی از ساخت و ساز است که روند ساخت بیشتر این شهرک‌ها از نیمه دهه 70 آغاز شده است. این روش جدید را می‌توان در شهرک عوفرا در شمال غربی شهر رام الله و شهرک بیت ایل در ورودی شهر البیره شمالی مشاهده کرد. در این شهرک‌ها ساختمان‌های بزرگی ساخته شده که از اماکن مختلف شهر رام الله قابل مشاهده هستند علاوه بر آنکه تبلیغات تجاری برای فروش واحدهای مسکونی در تمام طول جاده شماره 60 شهرک‌ و پس از آن در اینترنت به چشم می‌خورد.

در این مقاله تلاش می‌کنیم مناطق جدید شهرکی را با استفاده از اطلاعاتی که از آنها در دسترس بوده، تبلیغات رایج و مطالب منتشر شده در روزنامه در خصوص این مناطق مورد بررسی قرار داده تا آگاهی بیشتری نسبت به این نوع جدید از شهرک سازی ایجاد نماییم.

90 به جای 9

شهرک عوفرا در سال 1975 با تصمیم شیمون پرز وزیر جنگ وقت اسرائیل تاسیس و در زمین‌هایی متعلق به فلسطینیان روستای سلواد و عین یبرود که اساساً پایگاه نظامی کشور اردن بود ساخته شد. تا سال 2018 در شهرک عوفرا 625 ساختمان ساخته شد که حدود 413 مورد از آنها یعنی معادل 66 درصد از مجموع ساختمان‌های این شهرک در املاک خصوصی فلسطینیان بنا شده است. در این شهرک همچنین 5 موسسه آموزشی و 7 واحد صنعتی وجود دارد. عوفرا مجموعاً در 55 هکتار ساخته شده که بخش زیادی از آنها به عنوان مناطق باز و کشاورزی یا مناطق اختصاصی برای زیر ساخت‌های این شهرک اعلام شده است.

با یک گردش ساده در پایگاه‌های اینترنتی فلسطینی و عربی شاهد تبلیغات‌های اسرائیلی هستیم که یکی از آنها حاوی این جمله است که «عوفرا: هم اکنون ممکن است». شاید این جمله حاکی از آن است که یکبار دیگر روند ساخت و ساز در این شهرک آغاز شده چرا که پس از تخریب 9 خانه در این شهرک با حکم دادگاه عالی اسرائیل به دلیل ساخت آنها در املاک خصوصی فلسطینیان این روند متوقف گردیده علاوه بر آنکه محدودیت‌های دیگری نیز در این مورد به وجود آمده بود. پس از بررسی بیشتر این آگهی تبلیغاتی به صفحه ویژه این پروژه در فضای مجازی وارد می‌شویم که حاوی چند تصویر از شهرک عوفرا و ساختمان‌های جدید آن است. در این آگهی شرایط زندگی در شهرک عوفرا این گونه توصیف شده است: ساختمان‌هایی با شرایط ویژه، نمایی فریبنده، 15 دقیقه فاصله با شهر قدس، دارای موسسات ممتاز آموزشی و جامعه‌ای خونگرم». این آگهی اشاره به آن دارد که واحدهای آپارتمانی این شهرک بزرگ و مناسب برای خانواده بوده و قیمت آنها از 1.3 میلیون شِکل آغاز شده و تا 1.8 میلیون شِکل افزایش خواهد یافت.

شهرک جدید در نزدیکی جاده‌ای است که عوفرا را از روستای کناری به نام سلواد جدا می‌کند. با عبور از این جاده طبقات زیاد و ساختمان‌های مرتفعی قابل مشاهده است که طبقات پایین آنها به دلیل دیوار‌های اطراف شهرک قابل رویت نیست. این پروژه توسط جنبش «آمانا» (پیمانکاران حامی حق شهرک سازی) اجرا می‌شود که جنبشی منشعب از جنبش حامی شهرک سازی «گوش ایمونیم» بوده و در سال 1979 تشکیل شده است. این جنبش در زمینه ساخت شهرک در کرانه باختری، نوار غزه، النقب، الجلیل و جولان فعالیت کرده و هدف آن ساخت شهرک‌های جدید و افزایش ساخت و ساز در شهرک‌های کنونی است. از اهداف دیگر این جنبش کمک به اسکان دادن یک میلیون شهرک نشین یهودی در کرانه باختری است.

این اولین پروژه احداث ساختمان‌های مرتفع در شهرک عوفرا است که شامل 6 ساختمان و مجموعاً 90 آپارتمان مسکونی می‌شود. این به معنای آن است که امکان افزوده شدن حداقل 500 نفر به ساکنان شهرک عوفرا وجود داشته و این پروژه قادر است 90 خانواده جدید به 700 خانواده‌ای که از قبل در این شهرک زندگی می‌کردند بیافزاید. به نظر می‌رسد تا کنون تنها دو ساختمان از این پروژه تکمیل شده و شرایط لازم برای سکونت خانواده‌های جدید در این ساختمان‌ها فراهم بوده و نیازی به اتمام کامل تمام پروژه نیست.

محله‌ای که این ساختمان‌ها در آن قرار دارد «تل موشه» نام داشته و مرحله اول آن تا پایان سال جاری برای سکونت آماده شده و پیش بینی می‌شود این پروژه تا 3 سال آینده به طور کامل به بهره برداری برسد. جنبش «آمانا» شهرک سازی در عوفرا را «آرزویی اسرائیلی در محیط روستایی» توصیف می‌کند. عوفرا به عنوان یک شهرک دارای گرایشات ملی و مذهبی شناخته شده و از همین جهت ریکی لانگ هماهنگ کننده امور شهرک که از 22 سال پیش در این مکان زندگی می‌کند در توصیف چگونگی فضای این شهرک می‌گوید: اینجا دارای یک جامعه مذهبی بوده و اطلاع از آموزه‌های تورات بسیار مهم تلقی می‌شود اما در عین حال آغوش آن به روی همگان باز بوده و مردم (شهرک نشینان) جدید را می‌پذیرد.

روند اجرایی این پروژه جدید شهرک سازی از ماه می سال 2019 و دو سال پس از تخریب شهرک کوچک عمونا که دارای 9 خانه بود آغاز شد. لذا برخی رسانه‌ها با انتخاب تیتر «90 به جای 9» نسبت به اجرای چنین پروژه‌ای ابراز خرسندی کرده و از موافقت تمام مقامات و نهادهای سیاسی و حقوقی با این پروژه جدید خبر دادند.

بر اساس اظهارات زوری آویور هماهنگ کننده این پروژه مبنای آنان در اجرای این طرح افزایش تعداد شهرک نشینان و کاهش قیمت آپارتمان‌ها است و اینکه پروژه عوفرا اولین پروژه در کرانه باختری است که از روش احداث ساختمان‌های مرتفع استفاده می‌کند. وی افزود هدف اصلی این پروژه اسکان خانواده‌های دارای رویکردهای ملی و مذهبی با آپارتمان‌های با کیفیت و قیمت پایین و برخورداری آنها از یک زندگی پر جنب و جوش به جای زندگی در شهرهای بزرگی همراه با حس بیگانگی با دیگران است. آویور تاکید کرد از جهتی که این پروژه اساساً برای خانواده‌های مذهبی طراحی شده آپارتمان‌های آن متناسب با خانواده‌هایی که فرزندان زیادی دارند ساخته می‌شود.

شهرک سازی مشرف بر رام الله

هنگام تردد در نزدیکی ورودی البیره شمالی و اطراف شهرک بیت ایل می‌توان ساختمان‌های بزرگی را در یک سوی این شهرک مشاهده کرد که بر دو شهر رام الله و البیره و اردوگاه الجلزون اشراف دارد. این ساختمان‌ها نیز پروژه‌ای برای ایجاد یک محله جدید است که بر اساس الگوی ساختمان‌های مرتفع در شهرک‌ها احداث شده است. شهرک بیت ایل در سال 1977 تاسیس گردیده که بر روی اراضی دو روستای بیتین و دورا القرع ساخته شده است. این شهرک نیز ابتدا مانند بیشتر شهرک‌ها پیش از آنکه استقلال یابد در واقع بخشی از یک پادگان نظامی بوده و بعدها به صورت مستقل افتتاح شده است. این شهرک نیز مانند شهرک عوفرا در نزدیکی یک پادگان که سابقاً برای ارتش اردن بوده ساخته شده و بیشتر آن بر روی زمین های احداث گردیده که مالک خصوصی داشته است. با این حال دادگاه عالی اسرائیل با تخریب شهرک مخالفت کرده و در این حکم به رای آبراهام اورلی هماهنگ کننده وقت امور این مناطق استناد نموده که بر ضرورت‌های امنیتی برای احداث این شهرک تاکید کرده بود. هم اکنون حدود 5600 شهرک نشین در بیت ایل اقامت داشته و دو شهرک کوچک گفعات آساف و عوز تصیون آن را احاطه کرده‌اند.

به نظر می‌رسد بخش اول پروژه احداث ساختمان‌های مرتفع در شهرک بیت ایل در مراحل پایانی قرار داشته به طوری که می‌توانیم از بیرون شهرک، این ساختمان‌ها را مشاهده کنیم. مجری این طرح شرکت «کیدما» (Kedma) است که بر اساس اطلاعات ارائه شده در پایگاه اطلاع رسانی آن یک شرکت فعال در زمینه معاملات املاک بوده و تخصص آن در زمینه ساخت و مدیریت پروژه‌ و مجتمع‌های مسکونی (شهرکی) در تمام اسرائیل است. اگر چه این شرکت از اجرای پروژه‌های خود هدف سرمایه گذاری دارد، اما اهداف ایدئولوژیک در زمینه شهرک سازی را نیز برای اقدامات خود ترسیم کرده است چنانچه از امتیاز بزرگ ساخت و ساز در سرزمین اسرائیل سخن می‌گوید. در بخش معرفی مالکان شرکت یکی از مالکان از دلایل ایدئولوژیک خود برای مهاجرت از اروگوئه به یکی از شهرک‌های اسرائیل خبر داده است. در این پروژه همچنین شرکت «اونی دیرخ» (avney derech) نیز مشارکت دارد.

ابعاد ایدئولوژیک در آگهی اختصاصی این پروژه به روشنی مشاهده می‌شود، علاوه بر آنکه ویژگی‌های آپارتمان‌ها نیز توصیف و به این مسئله اشاره شده که ویژگی سکونت در شهرک بیت ایل با آموزه‌های توراتی سازگاری داشته و ارتباط ابدی با تاریخ یهود دارد. این پروژه متشکل از 8 ساختمان بوده و حدود 300 واحد مسکونی دارد و تا ابتدای اکتبر جاری کار فروش 130 آپارتمان این طرح نهایی شده است. از جمله ویژگی‌های دیگری که برای این شهرک تبلیغ می‌شود نزدیکی به شهرهای اشغالی دیگر است چرا که فاصله آن تا قدس 25 دقیقه، شهرک اریئیل 35 دقیقه و دیگر تجمعات شهرکی در مرکز اسرائیل 50 دقیقه است. شای آلون رئیس شورای این شهرک در خصوص اهمیت آن می‌گوید: این پروژه به رفع کمبود زمین کمک کرده و واقعیت‌های جدیدی را تثبیت می‌نماید، این شهرک سال‌هاست از کمبود ساخت و ساز رنج می‌برد که در تعطیل شدن برخی کلاس‌های درس و افزایش متوسط امید به زندگی در این شهر منعکس شده است. ظاهراً این اولین مرحله از این پروژه است چنانچه در صفحه فیسبوک شورای شهرک بیت ایل آمده است در آینده نزدیک بودجه لازم برای ساخت 350 واحد مسکونی جدید در این شهرک را بر اساس الگوی احداث ساختمان‌های مرتفع دریافت خواهند کرد.

بیشتر سخنان مطرح شده از سوی طرف اسرائیلی در خصوص این روش جدید ساخت و ساز تمرکز بر مسئله رفع کمبود زمین‌های موجود برای شهرک سازی است اما طبعاً این به معنای توقف توسعه مستقیم شهرک سازی از طریق افزایش شهرک‌ها نیست. افزایش تعداد شهرک‌ها به معنای نیاز به زیرساخت‌های گسترده به ویژه جاده‌ است چرا که بخش قابل توجهی از آگهی‌ها و تبلیغات انجام شده برای این پروژه‌ها بر مسئله دوری و نزدیکی به نقاط مختلف تمرکز دارد، یعنی عدم وجود این پروژه‌ها در شهرها یا شهرک‌های بزرگ اما در عین حال دسترسی آسان به مناطق مختلف در کوتاه‌ترین زمان ممکن. لذا در صفحه اطلاع رسانی شرکت «کیدما بیت ایل» نسبت به پست یسرائیل گانتس رئیس شورای شهرکی بنیامین در فضای مجازی ابراز خرسندی می‌کند که در آن موافقت با توسعه جاده شهرک آدم (گیفع بنیامین) اعلام شد چرا که این مسئله جابجایی شهرک نشینان را تسهیل می‌کند. چنانچه شورای شهرک بیت ایل در صفحه  فیسبوک خود استقبال از میری ریگف وزیر ترابری سابق اسرائیل در ماه می گذشته در این شهرک و درخواست از وی برای توسعه جاده شماره 466 را اعلام کرد که شهرک بیت ایل را به جاده شماره 60 ارتباط می‌دهد. این درخواست در چارچوب پروژه ریگف انجام شده است که به دنبال ارتباط دادن شهرک‌های کوچک کرانه باختری به مناطق بزرگ از جمله شهرهای داخل خط سبز از طریق شبکه گسترده‌ای از جاده‌ها بود. به نظر می‌رسد اقدامات لازم برای احداث چنین جاده‌هایی برای شهرکی در حال اجرا است و این مسئله را می‌توان با تردد در کرانه باختری متوجه شد. به عنوان مثال در نزدیکی ایست و بازرسی زعتره در جنوب نابلس عملیات احداث یک جاده بزرگ که تا شهرک یتسهار ادامه پیدا می‌کند قابل مشاهده است.

اما پروژه الحاق خزنده کرانه باختری و توسعه شهرک سازی همچنان ادامه دارد. در آگوست سال جاری دولت اسرائیل با ساخت 2200 واحد مسکونی جدید در چند شهرک‌ برای اولین بار پس از 8 ماه موافقت کرد. علاوه بر آن اقدامات لازم برای آماده سازی مقدمات ساخت 3500 واحد مسکونی جدید در منطقه E1 در نزدیکی قدس را انجام داده است. همچنین برای ساخت 10 هزار واحد مسکونی جدید در شهرک‌ها در قالب یک پروژه بزرگ شهرک سازی در منطقه واقع شده میان رام الله و قدس برنامه ریزی شده است. اینها همه برنامه‌هایی است که شهرک سازی در تمام اسرائیل را تکمیل می‌کند چرا که آیلت شاید وزیر امور داخلی اسرائیل قدم‌های اولیه برای پروژه ساخت 10 شهرک بزرگ در منطقه النقب را برداشته است. شهرک سازی، جوهره اصلی عملکرد تمام دولت‌های اسرائیل است چنانچه در توافق ائتلافی امضا شده اخیر تضمین شهرک سازی در منطقه «ج» کرانه باختری و تخصیص منابع لازم برای آن و ادامه برنامه ریزی‌های کلی برای احداث جاده‌های ارتباطی شهرک‌ها در کرانه باختری به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی توافق مورد توجه قرار گرفته است. نتیجه عملی چنین رویکردهایی در تعامل با شهرک کوچک آویتار مشخص می‌شود تا جایی که فرمانده تیپ غور اردن ارتش رژیم اشغالگر به گروهی از شهرک نشینان اجازه می‌دهد شب را در یک موقعیت نظامی بگذرانند و این با وجود آن است که این فرمانده نظامی از قصد آنها برای احداث این شهرک کوچگ آگاه است و نسبت به تخلیه مناطقی که شهرک نشینان در آن تسلط داشته و پروژه‌های کشاورزی خود در آنها را اجرا می‌نمایند بی توجهی می‌کند.

بخشی از موانع به وجود آمده در شهرک سازی به اختلافات میان مقامات شهری و شهرک نشینان باز‌می‌گردد که اساساً به گستره و سرعت شهرک سازی مربوط می‌شوند، مسائلی فنی چون عدم تعیین تکلیف نهایی اراضی کرانه باختری و روند طولانی بروکراتیک که از برنامه ریزی‌های مربوطه گرفته تا تخصیص بودجه‌های لازم و عملیات ساخت و ساز از جمله این مشکلات هستند.

لذا شهرک نشینان تلاش می‌کنند با واقعیت‌های موجود تعامل کنند. با وجود آنکه دولت و قوانین آن بر اساس شهرک سازی و تسلط بر اراضی طراحی شده اما با این حال برخی اوقات آنها با موانعی مواجه شده و نمی‌توانند به زمین‌های مورد نظر خود دست یافته و یا سرعت این روند از حد مطلوب آنان برخوردار نیست. چنانچه قرار گرفتن بسیاری از شهرک‌ها در نزدیکی روستاها و شهرهای فلسطینی کرانه باختری در بسیاری از موارد سبب شده تصاحب اراضی مورد نظر با مشکلاتی مواجه شود. با این حال شهرک نشینان نمی‌خواهند دسترسی آنان به اراضی محدود شده (که در واقع گسترده است) یا موانعی مانند انتقال قانونی اراضی و قانونی شدن تصاحب اراضی یا رویه‌های قانونی متداول به مانعی در برابر تلاش دیوانه‌وار آنها برای شهرک سازی رو به افزایش در کرانه باختری تبدیل شود. شهرک نشینان تصمیم گرفته‌اند رفاه منازل مستقل به عنوان ویژگی اصلی شهرک‌ها که انگیزه‌ای اصلی برای نقل مکان به آنجاست را رها کرده و به سوی زندگی در ساختمان‌های مرتفع حرکت کنند تا بیت ایل و رعنانا نیز مانند تل آویو ساخته شود و این مسئله‌ای است که شرکت مجری پروژه بیت ایل به آن اشاره کرده است. الگوی جدید ساخت و ساز در این شهرک‌ها در اشباع کرانه باختری از شهرک نشینان و افزایش عملی تعداد آنها نقشی اساسی ایفا خواهد کرد علاوه بر آنکه تلاش برای دستیابی به اراضی بیشتر نیز ادامه خواهد یافت بدون آنکه رویه‌های قانونی یا سیاسی منجر به تاخیر و مانع تراشی برای ورود بیشتر شهرک نشینان به کرانه باختری شود. این در حالی است که جدا کردن اراضی کرانه باختری از یکدیگر در حال کامل شدن بوده و تلاش برای افزایش شهرک‌های کوچک در آن ادامه دارد. علاوه بر آنکه ساکنان شهرک‌ها نیز افزایش خواهند یافت و فلسطینیان در مناطق کوچک احاطه شده از هر سو با شهرک سازی خزنده محصور می‌شوند.

منبع: مرکز مطالعاتی مدار

انتهای پیام/م.ت/